همچنين باور ايرانيان در زمان مهر پرستي اين بود كه ، كه مهر از بانوي باكره اي و به نام آناهيتا در درون غاري زاده شده كه بعد ها مسيحيان عيسي را جايگزين مهر و مريم را جايگزين آناهيتا كردند .

يكي ديگر از نشانه هاي تقليد و وام گرفتن مسيحيان از ايرانيان روز قدس مسيحي يعني يكشنبه است .

چامه سرايان پارس زبان نيز به اين نكات اشاره كرده اند :

سنايي  در اين باره مي گويد :

به صاحب دولتي پيوند اگر نامي همي جويي

                                     كه از يك چاكري عيسي چنان معروف شد يلدا

معزي : نيز در وصف عيسي مي گويد :

نو جان لطيفي و جهان جسم كثيف است

                                                         تو شمع فروزنده و گيتي شب يلدا

***

يكي از آيين هاي شب يلدا در ايران ، تفال به ديوان حافظ است . مردم ديوان اشعار لسان الغيب را با نيت بهروزي و شادكامي مي گشايند و فال دل خويش را از او طلب مي كنند .

در برخي ديگر از جاهاي ايران نيز شاهنامه خواني رواج داد . بازگويي خاطرات و قصه گويي پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها نيز يكي از مواردي است كه يلدا را براي خانواده ايراني دلپذير تر مي كند . اما همه اين ها ترفندهايي است تا خانواده ها گرد يكديگر آيند و بلند ترين شب سال را با شادي و خرسندي به سپيده برسانند .

در سراسر ايران زمين ، جايي را نمي يابيد كه خوردن هندوانه در شب يلدا جزو آداب و شيوه ي آن نباشد . در جاهاي گوناگون ايران ، گونه هاي تنقلات و خوراكي ها به نوع و شيوه ي زندگي مردم منطقه مربوط مي شود اما هندوانه ميوه اي است كه هيچ گاه از قلم نمي افتد . زيرا شمار زيادي به اين نيازمندند كه اگر مقداري هنوانه در شب چله بخورند در سراسر چله بزرگ و كوچك يعني زمستاني كه در پيش دارند سرما و بيماري بر آنها غلبه نخواهد كرد .

مردم شيراز در شب يلدا به شب زنده داري مي پردازند و برخي نيز بسياري از دوستان و بستگان خود را دعوت مي كنند . آنها در اين شب سفره اي مي گسترانند كه بي شباهت به سفره ي هفت سين نوروز نيست و در آن آينه را جاي مي دهند . گونه هاي بيشمار آجيل و تنقلاتي چون نخودچي ، كشمش ، حلوا شكري ، رنگينك و خرما و ميوه هايي چون انار و به ويژه هندوانه خوراكي هاي اين شب را تشكيل مي دهند .

در آذربايجان مردم هندوانه چله ( چله قارپوزي ) مي خورند و باور دارند كه با خوردن هندوانه لرز و سوز و سرما به تن آنها تاثيري ندارد .

در اردبيل رسم است كه مردم ، چله بزرگ را سوگند مي دهند كه زياد سخت نگيرد و معمولاً گندم برشته ( قورقا ) و هندوانه و سبزه و مغز گردو و نخودچي و كشمش مي خورند .

در گيلان هندوانه را حتماً فراهم مي كنند و باورمندند كه هر كس در شب چله هندوانه بخورد در تابستان احساس تشنگي نمي كند و در زمستان سرما را حس نخواهد كرد . « آوكونوس » يكي ديگر از ميوه هايي است كه در اين منطقه در شب يلدا رواج داد و به روش خاصي تهيه مي شود . در فصل پاييز ، گل خام را در خمره مي ريزند ، خمره را پر از آب مي كنند نمك هم به آن مي افزايند و در خم را مي بندند و در گوشه اي خارج از هواي گرم اطاق مي گذارند . ازگيل سفت و خام ، پس از مدتي پخته و آبدار و خوشمزه مي شود . آوكونوس ازگيل در اغلب خانه هاي گيلان تا بهار آينده يافت مي شود و هر زمان هوس كنند ازگيل تر و تازه و پخته و رسيده و خوشمزه را از خم بيرون مي آورند و آن را با گلپر و نمك در سينه كش آفتاب مي خورند .

دكتر محمود روح الاميني روايت جالبي از يلداي مردم كرمان ذكر مي كند . بنا به روايت او مردم كرمان تا سحر انتظار مي كشند تا از قارون افسانه أي استقبال كنند . قارون در پوشاك هيزوم شكن براي خانواده هاي فقير تكه هاي چوب مي آورد . اين چوب ها به زر دگرگون مي شوند و براي آن خانواده ، ثروت و روزي به همراه مي آورند .

جمشيد كيومرثي مردم شناس زرتشتي درباره يلدا مي گويد : « نزد ايرانيان ، زمستان به دو چله كوچك و بزرگ تقسيم مي شود . چله بزرگ از اول ديماه تا 10 بهمن ماه را در مي گيرد و از 10 بهمن به بعد را چله كوچك مي گويند . يلدا شب نخست چله بزرگ است .

بنا به گفته ي او زرتشتيان در اين شب جشن مي گيرند و فديه مي دهند : « فديه ، سفره اي است كه در هر خانه گسترده مي شود و در آن خوراكي هاي مرسوم شب يلدا چيده مي شود . زرتشتيان در اين شب دعايي به نام « ني يد » را مي خوانند كه دعاي شكرانه نعمت است . خوراكي هايي كه در اين جشن مورد استفاده قرار مي گيرند گوشت و 7 ميوه خشك شده خام ( لورك ) را شامل مي شوند .